Trần Quốc Việt dịch
Lời người dịch: Edmund N. Carpenter viết bài văn sau vào tháng Sáu năm 1938 lúc 17 tuổi khi còn là học sinh. Sau khi học cao học luật ở Havard ông trở thành chủ tịch của một công ty luật. Ông qua đời vào năm 2008 lúc 87 tuổi.
Độc giả chắc hẳn lấy làm lạ rằng người ở độ tuổi hoa niên như tôi đã nghĩ đến kết cục tất yếu mà đường đời vinh quang đến đâu rồi cũng dẫn đến. Tuy nhiên bài văn này không thực sự bàn về cái chết, mà đúng hơn về cuộc đời, cuộc đời tương lai của tôi. Ở đây tôi ghi xuống những điều mà tôi, ở tuổi này, tin là thiết yếu cho hạnh phúc và cho niềm vui cuộc đời trọn vẹn. Trong những điều ấy có nhiều điều độc giả chắc thấy rất kỳ lạ, còn những điều khác độc giả có lẽ thấy hoàn toàn hợp với tâm nguyện của mình. Dù gì đi nữa, chúng hợp thành bản tóm tắt những điều tôi thực lòng mong muốn thực hiện trước khi tôi từ giã cõi đời này và chuyển sang kiếp sau hay chìm vào quên lãng.
Trước khi tôi chết tôi muốn biết tôi đã làm được điều gì đấy thực sự lớn lao, tôi đã đạt được những thành tựu vinh quang mà công trạng thuộc về chỉ mình tôi. Tôi không mong trở thành lừng danh như Napoleon và chinh phục được nhiều nước; nhưng, gần như trước tiên hết, tôi rất muốn cảm thấy rằng tôi đã có ích cho thế giới này của chúng ta. Tôi muốn thế giới, hay ít ra quê hương tôi, tự hào về tôi, và khi người đời nhắc đến tên tôi, họ ngồi thẳng lên chăm chú nghe và thốt lên, "Đây là người đã làm được điều lớn lao."Tôi không muốn đi qua cuộc đời như chỉ một kiếp người cát bụi, như chỉ một con ốc trong guồng máy rất lớn. Mong ước của tôi là vang danh khi sống hơn bất tử khi chết. Khi tôi từ giã cõi đời này, tôi muốn biết đời tôi đã không thất bại, nhưng trong đời mình tôi đã thực hiện được điều gì đấy rất đáng tự hào.
Trước khi tôi chết tôi muốn biết trong đời mình tôi đã mang lại hạnh phúc lớn cho những người khác. Tình bạn, tất cả chúng ta đều đồng ý, là một trong những điều tốt đẹp nhất trên đời, và tôi muốn có nhiều bạn. Nhưng tôi không bao giờ chết hoàn toàn mãn nguyện trừ phi tôi biết những người tôi rất thân thiết đã đạt được hạnh phúc từ tình bạn với tôi. Hơn nữa, người ta thật sự tìm thấy niềm vui đích thực khi mang lại niềm vui cho người khác, một niềm vui ta không thể tìm được từ bất kỳ điều gì khác. Tất cả chúng ta đều muốn nhiều hạnh phúc trong đời mình, và mang lại hạnh phúc cho người khác là một trong những con đường chắc chắn nhất để đạt được hạnh phúc cho chính mình.
Trước khi tôi chết tôi muốn đã đi đến nhiều nơi trên địa cầu và đã thực sự sống với một vài dân tộc ngoại quốc trong môi trường của họ. Nhờ du lịch ở những nước khác với nước mình tôi hy vọng được mở rộng và nâng cao nhân sinh quan của mình để tôi có thể tìm được sự mãn nguyện sâu sắc hơn và hoàn toàn hơn từ cuộc sống. Nhờ pha trộn triết lý thâm trầm của Trung Quốc với óc thuần túy thực dụng của Mỹ, tôi hy vọng làm cho cuộc đời tôi tròn đầy hơn. Nhờ hòa hợp kỷ luật nghiêm ngặt của Đức với tự do phóng khoáng ở nước mình tôi hy vọng tận hưởng trọn vẹn hơn những năm sống trên thế gian này. Đây chỉ đơn cử hai trong nhiều điều mà tôi mong đạt được và nhờ thế nhận thức sâu sắc hơn về cuộc đời.
Trước khi tôi chết có một mong ước lớn khác tôi phải thực hiện được, đó là đã cảm nhận được một tình yêu thật sự tuyệt vời. Ở độ tuổi hoa niên, tôi biết, ngoài trừ tình thương dành cho cha mẹ, tình yêu có lẽ nằm ngoài sự hiểu biết của tôi. Tuy nhiên, dù tôi có thể còn non trẻ, nhưng tôi tin tôi đủ hiểu biết lờ mờ về chủ đề này để biết người nào không yêu không thật sự sống. Tôi cũng không cảm thấy cuộc đời mình trọn vẹn cho tới khi nào tôi thật sự trải nghiệm ngọn lửa tình thiêu đốt cả cõi lòng để biết cuối cùng mình yêu, thật sự yêu. Tôi muốn cảm thấy mình dành trọn trái tim và tâm hồn cho một người con gái tôi muốn là thiên thần toàn bích trong mắt mình. Tôi muốn cảm nhận một tình yêu vượt xa bất kỳ tình cảm nào tôi từng cảm nhận. Tôi biết khi tôi cuối cùng thật sự yêu tôi sẽ sống một cuộc đời khác, tốt hơn, và tràn ngập bao niềm vui mới mà trước đấy tôi không bao giờ biết.
Trước khi tôi chết tôi muốn cảm thấy rất đau khổ. Có lẽ, đối với độc giả mong ước này của tôi tưởng như rất kỳ lạ. Nhưng, phải chăng lạ lùng khi tôi muốn có cuộc đời hoàn toàn? Tôi muốn đã sống trọn vẹn, và chắc chắn đau khổ cũng là một phần của cuộc đời. Như trong trường hợp tình yêu, tôi tin người nào chưa cảm thấy đau khổ chưa thật sự sống. Đau khổ rèn luyện và dạy ta cuộc đời có ý nghĩa sâu sắc nhiều hơn ta biết đâu tưởng nếu ta đi qua thế gian này mãi mãi hạnh phúc và vô tư lự. Hơn nữa, một khi những cơn đau nguôi ngoai, vì tôi không tin đau khổ sẽ triền miên, thường nhờ lớp cặn thương đau ấy mà ta biết tốt hơn về thế gian này và thấu hiểu tốt hơn về nhân thế. Thật tình, dẫu mong ước ấy tưởng như kỳ lạ, nhưng tôi thật sự vẫn muốn cảm thấy rất đau khổ.
Với mong ước cuối cùng này tôi hoàn tất bản tóm tắt những điều tôi muốn làm trước khi tôi chết. Dù đối với độc giả những điều này tưởng như vô lý, nhưng dẫu sao chúng hợp thành bản tóm lược về những điều tôi lúc này thật sự tin là những điều thiết yếu nhất cho một cuộc đời trọn vẹn hạnh phúc và mãn nguyện. Khi tôi đứng ở đây trên ngưỡng cửa tương lai của mình, đây là những điều theo tôi có vẻ giá trị nhất. Biết đâu trong năm mươi sau tôi lại nghĩ chúng cực kỳ vô lý. Chẳng hạn, tôi có lẽ sẽ tự hỏi tại sao tôi đã không thêm vào ước muốn được hạnh phúc bất tận. Song, ngay bây giờ, tôi không muốn đời mình trôi đi êm đềm. Tôi muốn đời mình phong phú hơn thế. Tôi muốn đời mình là cuộc phiêu lưu thật hấp dẫn, không bao giờ buồn chán, lúc nào cũng hồi hộp và lôi cuốn; không ngọt ngào bệnh hoạn, nhưng cũng chẳng đắng cay. Và tôi tin đấy là tất cả những điều tôi muốn làm trước khi tôi chết.
Riêng về chết, tôi không tin chết thật đáng sợ miễn cuộc đời tôi thành công. Từ trước đến nay tôi vẫn luôn luôn xem sống và chết là hai chén rượu. Về chén đầu tiên, chứa rượu đời, chúng ta có thể học một ít từ văn chương và từ những ai đã uống rượu ấy, nhưng chỉ một ít thôi. Để thưởng thức trọn vẹn hương vị rượu đời chúng ta phải tự mình uống rượu thật sâu vào cõi lòng. Tôi tin sau khi uống cạn chén chứa rượu đời ấy, cạn đến giọt cuối cùng, thì tôi sẽ không sợ quay sang chén rượu kia, chén rượu chỉ có tên là X, một sự bất khả tri, và là cõi chúng ta có thể hoàn toàn không biết được cho tới khi chính chúng ta tự mình uống. Phải chăng rượu ấy sẽ ngọt, chua, hay vô vị? Nào ai biết được? Chắc chắn trong chúng ta không có ai thích nghĩ chết là hết tất cả. Nhưng có thật thế không? Đấy là câu hỏi ngày nào đó tất cả chúng ta đều biết câu trả lời khi chúng ta, sau khi chứng kiến tấn kịch đời, bước đến tấm màn nhung cuối cùng. Có lẽ chúng ta hết thảy đều tiếc nuối khi từ giã cõi đời này, nhưng tôi tin sau khi tôi uống cạn chén rượu đầu, và có lẽ khi lòng hơi chán hương vị của nó, lúc ấy tôi sẽ muốn quay sang chén thứ hai và sang sự trải nghiệm mới và rộn ràng khi bắt đầu thám hiểm vào cõi chưa từng biết ấy.
Nguồn: Wall Street Journal ngày 6 tháng Hai 2010
http://online.wsj.com/article/SB20001424052748704041504575045663151022470.html